Net Niks

      Reacties uitgeschakeld voor Net Niks

Met de roman Achtendertig nachten bereikte ik mijn tienduizenden, maar internet verslaat me met z’n miljoenen. Zelfs de meest bevlogen docenten Nederlands vertellen mij dat ze alleen in de vakantie nog toekomen aan een boek. En ach, aan het eind van een vermoeiende dag is Whatsappen, kijken op Facebook of het pakken van een serietje inderdaad zo veel makkelijker. Ik geef het met een tikje schaamrood toe: ik ben er niet vrij van.
Zelfs onder mijn generatie boekverslinders, waarvan ik dacht dat ik ze nooit zou kwijtraken is het kijken van series schering en inslag oftewel verdwenen letter (en geest?). Ik heb het dan over de 50-plussers, die net als ik verkommerden, wegkwijnden, verpieterden in een week zonder boek, om zich zieltogend te laven zodra ze er weer een in handen hadden. Nee, niet alleen jongeren zijn een generatie ‘on demand’ geworden, waarin, zoals ik ergens las ‘wachten voor dummies’ is.

Kritisch zicht
Op een nieuwssite zegt een woordvoerder van de bibliotheken in Twente dat het leesgedrag helemaal niet zo veranderd is. ‘Kinderen lezen meer dan ooit.’ Ik zou wel willen juichen bij zo’n bericht, maar denk tegelijk aan mijn twintig jaar geleden boekopschrokkende kinderen, die nu hooguit een enkel boek per jaar consumeren.
Ik kom een uitspraak tegen van Sander Janssen: “Mijn studenten lezen geen boeken meer en dat heeft gevolgen voor het onderwijs. Studenten hebben een fragmentarisch, caleidoscopisch wereldbeeld, onvoldoende kritische vaardigheden en vinden offline communiceren moeilijk.”
In gesprek met mijn jongste zoon hoor die stelling bevestigd: “Ik zou graag meer boeken willen lezen, want door dat niet te doen vermindert mijn kritisch zicht en voorstellingsvermogen en verbeelding wordt niet geactiveerd. Door het tempo van opeenvolgende serieafleveringen, die ik vanwege de afloop koste wat kost wil zien, sta ik niet stil bij een bepaalde levensvorm, een feitelijk handelen. Een boek lezen vraagt veel energie, al blijft een boek opslaan heerlijk. Het is zo: na het kijken van de zoveelste serie voel ik me soms een leeghoofd en a-literair. Maar in mijn omgeving worden er séries aangeraden en dus word ik ook niet uitgedaagd om een boek te kopen en lezen. Dat zou deels de schuld van ‘de uitgeverij’ en ‘de boekhandel’ kunnen zijn, die te lang hebben geloofd in een status quo. Netflix bijvoorbeeld zet groot in op series en schuwt het ook niet om taboes te verfilmen, kijk naar een serie als ‘Thirteen reasons why’ of ze denken goed na over welk format ze gaan gebruiken, zoals bij ‘House of Cards’. Wat ik mezelf kan verwijten: ik ben gemakzuchtig; het boek moet naar mij toekomen en een poster is dan niet voldoende. Uitgevers zouden iets moeten verkopen als ‘de rust van een boek’, maar dat is saai, dus de verpakking moet anders. Iets als fitness bijvoorbeeld beloont, dus men moet aansturen op de functie van een boek en daarop inzetten.”
Bij een kleine steekproef in mijn familie-en vriendenkring geeft jong en oud aan dat het boek qua beleving een hogere status heeft dan het aanbod op internet; het boek is te hanteren in eigen tempo, geeft ruimte tot associatie, verschaft de mogelijkheid tot bijschrijven, naslaan en terugbladeren, roept een ultiem gevoel van rust op, laat kennis vermeerderen, doet een appel op eigen verbeelding en inleving en zet aan tot creativiteit. Tijdgebrek, vermoeidheid, verplichtingen, het gemak van het kijken van series en de verslavende werking daarvan zijn debet aan het veranderde leesgedrag.

Ik zou eigenlijk…
Wat overblijft is een zonde-van-de-tijd-en-ik-facebookyoutubenetflixjunkie-zou-eígenlijk-gevoel, maar dat wordt gauw weggedrukt door de volgende internethandeling.
Ook al vind ik die ontwikkeling nou helemaal net niks, het is als in de tijd toen de auto het achter-de-kont-van-het-paard-gevoel verving: die is niet te stoppen.
Ik spreek mezelf onder het schrijven vrouwhaftig toe: “Je ziet de verduistering van het geschreven woord te donker in. Er zijn nog steeds boekenlezers. Er zál een opleving komen.”
Op minder onbevreesde momenten troost ik me met de gedachte dat, al veranderen de vormen, het verhaal hoe dan ook zal blijven. Wij kunnen niet zonder.